Amerikaanse kansarme jongeren vonden zichzelf via schrijfles. Ze groeien als ze ervaren dat hun verhaal anderen inspireert.

Tijdens DOC U, het jongerenprogramma van het internationale documentaire festival IDFA in Amsterdam, werd afgelopen zondag de documentaire ‘To be Heard’ vertoond. De film ging in Amerika een jaar geleden in première en won terecht al tientallen prijzen. Het vertelt het verhaal van drie kansarme Amerikaanse jongeren, die opgroeien in gebroken gezinnen in New York.

De jongeren volgen het vak ‘power writing’ en worden drie jaar met de camera gevolgd door hun docenten. De cursus wordt gegeven door Amy, Roland en Joe, drie bevlogen schrijvers. Docenten van het soort dat leerlingen thuis uitnodigt, helpt met het schrijven van sollicitatiebrieven, hen opzoekt als ze spijbelen en ze in hun eigen auto meenemen naar musea. Dankzij ‘power writing’ ervaren de moeilijk lerende jongeren de kracht van hu eigen woorden. Door je taal te beheersen, kun je je eigen levensverhaal en je aspiraties verwoorden in plaats van dat iemand anders dat voor jou doet.

Pearl, een van de hoofdrolspelers, is speciaal voor het IDFA overgekomen uit New York. Het jonge publiek luistert ademloos als zij vertelt hoe de lessen haar leven hebben veranderd. Hoe trots ze op zichzelf is dat ze inmiddels is aangenomen op de duurste en beste schrijversvakschool in New York. Ze is een ander persoon dan de onzekere Pearl waarmee wij in ‘To be Heard’ kennis hadden gemaakt.

Na het zien van de documentaire gaan de 35 aanwezige jongeren in kleine groepjes met elkaar in gesprek over hun beste eigenschap. Eigenschappen als open, sociaal, overleven en doorzetten worden besproken. Eerlijk, kwetsbaar en begripvol zijn de eigenschappen die in mij opkomen terwijl ik naar ze luister. Vooral de jongen die ‘overleven’ als zijn beste eigenschap kiest, maakt indruk. Waar volwassenen vaak als strategie kiezen om niet te veel te vertellen over hun twijfels en mislukkingen, leggen de jongeren hun gevoelens pardoes op tafel. Zij ontdekken dat zij daarmee anderen kunnen inspireren.

Ik zie jongeren dagelijks voor mijn werk, en elke keer ben ik weer onder de indruk wat ze kunnen creëren als we ze serieus nemen. Hoe zij groeien als ze ervaren dat zij anderen kunnen inspireren met hun verhaal. Wat zou het geweldig zijn als het creatief leren omgaan met taal een grotere rol zou krijgen op onze scholen.

Ook hier geldt natuurlijk dat diegene die de taal beheerst, makkelijker zijn eigen levensverhaal schrijft en daarmee ook de regie over de eigen toekomst leert vormgeven. Als het onderwijs tegelijk meer openstaat om hun verhaal te horen, ben ik ervan overtuigd dat de jonge generatie tot grote hoogte zal stijgen en ons zal inspireren zelf ook opener en eerlijker te zijn.

Gepubliceerd in Trouw op 26 november 2011. Paulien Kreutzer is eigenaar van OneTwentyone Jongerenonderzoek.